خبرگزاری حوزه| یکی از شاخص های پژوهش استاندارد وجه نوآورانه آن به شمار می رود؛ اما این شاخصه برای برخی از نو آموزان چندان روشن نبوده و نیاز به توضیح دارد. به نظر می‌رسد نکات ذیل برخی از ابعاد وجه نوآوری تحقیق را ناظر به موضوع تحقیق روشن نماید.
۱) اولین وجه نوآورانه موضوع تحقیق اصطلاحا تکراری نبودن است.(البته نگارنده درباره پژوهش تکراری به طور مفصل نوشته و در همین کانال نیز درج شده است). منظور از تکراری نبودن یعنی موضوعی که تاکنون روی آن کار علمی نشده است. گاهی گفته می‌شود پایان نامه‌های کارشناسی ارشد و سطح سه حوزه نیازی به نو آوری ندارد؛ اما به نظرم این درست نیست. اگر چه جنبه ی تعلیمی پایان نامه ها پر رنگ تر است؛ اما ارتباطی با مقوله نوآوری در تحقیق ندارد. زیرا دانشجو یا طلبه می‌تواند با کمک اساتید و صاحب نظران موضوع نوینی را برای پایان نامه خویش انتخاب نماید. در حالی که میزان توفیق او در پژوهش مرتبط با فرایند تحقیق و در حقیقت مقوله ای دیگر است؛ از این رو اگر کسی یک موضوع یا ایده جدیدی را صید نماید، می‌توان گفت تحقیق او دارای وجه نوآورانه است. البته محقق باید این بُعد را در پایان نامه یا تحقیقش منعکس کند..
۲) یکی دیگر از وجوه نوآوری موضوع تحقیق، بررسی مسأله در یک بستر مکانی و یا زمانی خاص است. به این معنی که ممکن است موضوع تحقیق در یک منطقه ی جغرافیایی یا کشور کار شده باشد؛ اما همان موضوع در کشوری دیگر انجام نشده باشد. از این رو محقق می تواند مدعی شود وجه نوآوری موضوع تحقیق انجام آن برای اولین بار در کشور می باشد. همچنین اگر تحقیق در یک منطقه یا استان و شهر انجام شود. و نیز چنانکه تحقیق در زمان دیگری انجام شود.
۳) گاهی درباره موضوعی پژوهش هایی از نوع مطالعات کتابخانه ای انجام شده و هیچ مطالعه ی میدانی درباره ی آن موضوع انجام نشده است. یا اینکه کار میدانی شده؛ اما در تحقیق جدید از روشی نوین استفاده می شود که در پژوهشهای پیشین سابقه نداشته است. مثلا محقق از روش گراندد تئوری یا روش دیکوم استفاده می کند. می توان ادعا کرد این تحقیق نیز جزو تحقیقهای نو محسوب می شود؛ البته نو از حیث استفاده از روش جدید.
نکته ی قابل توجه اثبات وجه نوآوری است یعنی محقق می باید وجه نوآورانه ی تحقیق خویش را به اثبات برساند.
نکته آخر اینکه چنانکه از نکات پیش گفته پیداست، جنبه نوآوری تحقیق با پیشینه تحقیق پیوند دارد، از این رو نوآوری پژوهش می‌بایست با توجه به بررسی پیشینه تحقیق نوشته شود.
علاوه بر وجوه نوآورانه در موضوع تحقیق انتظار می رود محتوای تحقیق نیز با نوآوری همراه باشد. به این معنی که ممکن است موضوع تحقیق نو باشد؛ اما هیچ اتفاق بدیعی در محتوای تحقیق مشاهده نشود. این تحقیق توی ذوق خواننده می زند. زیرا محتوای علمی نوآورانه به مثابه ی این است که در یک تحقیق ارائه ای روشمند از یک نظریه، دیدگاه، رویکرد و بحث علمی جدید در ساحات و سطوح مختلف ارائه شده باشد. با این همه بین پژوهش نوآورانه و نظریه پردازی نباید خلط شود؛ زیرا بین این دو اشتراکات و تمایزاتی حاکم است.
نوآورانه بودن هردو، مبتنی بودن هردو بر ادله، نتیجه داشتن و روشمندی هردو از اشتراکات و کم دامنه بودن تحقیق نوآورانه و پردامنه بودن نظریه از امتیازات آنها به شمار می رود.
در تشریح نسبت این دو گفته شد: بین نوآوری و نظریه پردازی عام وخاص است: نوآوری عام و نظریه پردازی خاص است.
یکی از شاخص های پژوهش استاندارد وجه نوآورانه آن به شمار می رود؛ اما این شاخصه برای برخی از نو آموزان چندان روشن نبوده و نیاز به توضیح دارد. به نظر می‌رسد نکات ذیل برخی از ابعاد وجه نوآوری تحقیق را ناظر به موضوع تحقیق روشن نماید.
۱) اولین وجه نوآورانه موضوع تحقیق اصطلاحا تکراری نبودن است.(البته نگارنده درباره پژوهش تکراری به طور مفصل نوشته و در همین کانال نیز درج شده است). منظور از تکراری نبودن یعنی موضوعی که تاکنون روی آن کار علمی نشده است. گاهی گفته می‌شود پایان نامه‌های کارشناسی ارشد و سطح سه حوزه نیازی به نو آوری ندارد؛ اما به نظرم این درست نیست. اگر چه جنبه ی تعلیمی پایان نامه ها پر رنگ تر است؛ اما ارتباطی با مقوله نوآوری در تحقیق ندارد. زیرا دانشجو یا طلبه می‌تواند با کمک اساتید و صاحب نظران موضوع نوینی را برای پایان نامه خویش انتخاب نماید. در حالی که میزان توفیق او در پژوهش مرتبط با فرایند تحقیق و در حقیقت مقوله ای دیگر است؛ از این رو اگر کسی یک موضوع یا ایده جدیدی را صید نماید، می‌توان گفت تحقیق او دارای وجه نوآورانه است. البته محقق باید این بُعد را در پایان نامه یا تحقیقش منعکس کند..
۲) یکی دیگر از وجوه نوآوری موضوع تحقیق، بررسی مسأله در یک بستر مکانی و یا زمانی خاص است. به این معنی که ممکن است موضوع تحقیق در یک منطقه ی جغرافیایی یا کشور کار شده باشد؛ اما همان موضوع در کشوری دیگر انجام نشده باشد. از این رو محقق می تواند مدعی شود وجه نوآوری موضوع تحقیق انجام آن برای اولین بار در کشور می باشد. همچنین اگر تحقیق در یک منطقه یا استان و شهر انجام شود. و نیز چنانکه تحقیق در زمان دیگری انجام شود.
۳) گاهی درباره موضوعی پژوهش هایی از نوع مطالعات کتابخانه ای انجام شده و هیچ مطالعه ی میدانی درباره ی آن موضوع انجام نشده است. یا اینکه کار میدانی شده؛ اما در تحقیق جدید از روشی نوین استفاده می شود که در پژوهشهای پیشین سابقه نداشته است. مثلا محقق از روش گراندد تئوری یا روش دیکوم استفاده می کند. می توان ادعا کرد این تحقیق نیز جزو تحقیقهای نو محسوب می شود؛ البته نو از حیث استفاده از روش جدید.
نکته ی قابل توجه اثبات وجه نوآوری است. یعنی محقق می باید وجه نوآورانه ی تحقیق خویش را به اثبات برساند.
نکته آخر اینکه چنانکه از نکات پیش گفته پیداست، جنبه نوآوری تحقیق با پیشینه تحقیق پیوند دارد، از این رو نوآوری پژوهش می‌بایست با توجه به بررسی پیشینه تحقیق نوشته شود.
علاوه بر وجوه نوآورنه در موضوع تحقیق انتظار می رود محتوای تحقیق نیز با نوآوری همراه باشد. به این معنی که ممکن است موضوع تحقیق نو باشد؛ اما هیچ اتفاق بدیعی در محتوای تحقیق مشاهده نشود. این تحقیق توی ذوق خواننده می زند. زیرا محتوای علمی نوآورانه به مثابه ی این است که در یک تحقیق ارائه ای روشمند از یک نظریه، دیدگاه، رویکرد و بحث علمی جدید در ساحات و سطوح مختلف ارائه شده باشد. با این همه بین پژوهش نوآورانه و نظریه پردازی نباید خلط شود؛ زیرا بین این دو اشتراکات و تمایزاتی حاکم است.
نوآورانه بودن هردو، مبتنی بودن هردو بر ادله، نتیجه داشتن و روشمندی هردو از اشتراکات و کم دامنه بودن تحقیق نوآورانه و پردامنه بودن نظریه از امتیازات آنها به شمار می رود.
در تشریح نسبت این دو گفته شد: بین نوآوری و نظریه پردازی عام وخاص است: نوآوری عام و نظریه پردازی خاص است.
محمد صدرا مازنی
